Bánh tét là một trong những món ăn truyền thống không thể thiếu trong dịp Tết Nguyên Đán của người dân miền Nam. Tuy nhiên, để làm được một chiếc bánh tét ngon, mềm dẻo và đẹp mắt, người làm cần phải tuân thủ một quy trình chặt chẽ từ khâu chuẩn bị nguyên liệu đến bước luộc bánh. Dưới đây là quy trình làm bánh tét từ A đến Z mà các bà nội trợ hay những người yêu thích món bánh này có thể tham khảo.
1. Nguồn gốc và ý nghĩa của bánh tét
1.1. Nguồn gốc của bánh tét
Bánh Tét, món ăn không thể thiếu trong mâm cỗ ngày Tết của người Nam Bộ, không chỉ đơn thuần là một món ăn truyền thống mà còn là sản phẩm của sự giao thoa văn hóa giữa các cộng đồng. Theo một số nhà nghiên cứu văn hóa, bánh Tét có thể là kết quả của quá trình tiếp xúc và hòa nhập giữa người Việt và người Chăm. Khi người Việt mở rộng vùng đất vào miền Nam, họ đã tiếp thu và kế thừa các yếu tố tín ngưỡng của nền văn hóa Chăm, đặc biệt là tín ngưỡng thờ thần lúa, qua đó hình thành nên chiếc bánh Tét như chúng ta biết đến ngày nay.
Ngoài lý giải về nguồn gốc văn hóa, bánh Tét còn gắn liền với những truyền thuyết thú vị mà ông bà xưa truyền lại. Một trong những câu chuyện nổi tiếng nhất là về vua Quang Trung trong cuộc chiến đấu chống quân Thanh vào dịp Tết. Trong hoàn cảnh cam go ấy, vua Quang Trung quyết định cho quân nghỉ ngơi, và một người lính đã mang đến cho ông một loại bánh đặc biệt gói trong lá chuối hình trụ. Khi thưởng thức, vua khen bánh ngon và hỏi về nguồn gốc của nó. Người lính giải thích rằng đây là loại bánh mà vợ anh ta thường gói để ăn khi đi xa, mỗi lần ăn là anh nhớ về quê hương và gia đình.
Cảm động trước câu chuyện và tình cảm của người lính, vua Quang Trung đã ra lệnh cho tất cả quân lính gói loại bánh này để ăn vào dịp Tết, và đặt tên cho nó là “bánh Tết”. Đây được coi là câu chuyện mang tính biểu tượng, phản ánh tình yêu quê hương, gia đình và tinh thần đoàn kết trong những ngày lễ hội của dân tộc Việt Nam.
Như vậy, bánh Tét không chỉ là món ăn đặc trưng của ngày Tết mà còn chứa đựng trong đó những giá trị văn hóa, lịch sử sâu sắc, góp phần tạo nên một phần không thể thiếu trong bản sắc dân tộc Việt Nam.
=> Xem thêm: Các món ăn đặc trưng ngày tết tại miền Nam và ý nghĩa của chúng
1.2. Ý nghĩa của bánh tét
Theo quan niệm của cha ông, mọi món ăn trong dịp Tết đều mang trong mình những ý nghĩa sâu sắc, gắn liền với những giá trị văn hóa và tâm linh của dân tộc. Các loại bánh và thực phẩm không chỉ là sự tưởng nhớ đến tổ tiên, mà còn là mong ước cho một năm mới an khang, thịnh vượng và gia đình sum vầy. Bánh Tét, món bánh truyền thống của ngày Tết, không chỉ là một món ăn đặc biệt mà còn là biểu tượng thiêng liêng của tình cảm gia đình và lòng biết ơn đối với đất trời.
Lớp lá bọc bánh Tét, với hình dáng bao quanh như sự chăm sóc của mẹ dành cho con, mang theo thông điệp về sự đoàn tụ, yêu thương trong mỗi gia đình Việt. Tấm lá ngoại cùng lớp bánh cũng như lời cầu mong cho những ngày Tết được ấm no, hạnh phúc. Còn nhân bánh, với lớp đậu vàng óng ánh, gợi nhắc đến màu xanh của cánh đồng lúa bạt ngàn, chính là biểu tượng của khát vọng “an cư lạc nghiệp”, mong ước mùa xuân yên bình và một tương lai thịnh vượng cho mọi gia đình.
Mặc dù chiếc bánh Tét với vẻ ngoài giản dị, nhưng mỗi chiếc bánh lại chứa đựng một thông điệp sâu sắc về sự hòa hợp và mong đợi về sự sum vầy, ấm no. Do đó, theo truyền thống ngày Tết, từ tối ngày 29 đến 30 Tết, cả gia đình quây quần bên nồi bánh, trẻ em vui đùa, trong khi người lớn cùng nhau gói bánh, tạo nên không khí đầm ấm, vui tươi và đầy ắp yêu thương của mùa Tết. Bánh Tét không chỉ là món ăn, mà còn là linh hồn của mỗi gia đình trong những ngày đầu xuân.
=> Xem thêm: Sự khác biệt trong văn hóa ẩm thực của mâm cỗ tết 3 miền
2. Chuẩn bị và sơ chế nguyên liệu làm bánh tét
Nguyên liệu chính để chế biến Bánh Tét bao gồm gạo nếp, thịt heo, đậu xanh và lá chuối – những thành phần giản dị nhưng lại chứa đựng hương vị đặc trưng và ý nghĩa sâu sắc.
Để làm bánh tét nhân thịt, công đoạn chuẩn bị nguyên liệu là vô cùng quan trọng. Bước đầu tiên, bạn vo sạch gạo nếp cái hoa vàng và cho vào âu lớn, ngâm trong nước khoảng 8 tiếng để gạo mềm và nở đều. Sau đó, vớt gạo ra rổ, để ráo nước và rắc thêm 4g muối, rồi xóc đều. Mẹo này giúp gạo thấm đậm vị, khiến bánh khi nấu chín sẽ đậm đà hơn.
Tiếp theo, bạn đãi sạch vỏ đậu xanh, ngâm trong âu nước khoảng 4 tiếng để đậu nở mềm. Sau khi ngâm xong, vớt đậu ra, để ráo và thêm 4g muối vào, xóc đều để đậu thấm gia vị.
Kế đến, bạn chuẩn bị lạt tre bằng cách ngâm trong nước khoảng 8 tiếng để lạt mềm. Sau đó, xé lạt thành những sợi dài, mỗi sợi có chiều ngang khoảng 0,5cm.
Đối với lá chuối, bạn rửa sạch, tước bỏ phần sống lưng lá và chia thành những miếng dài khoảng 60cm, cuốn lại thành cuộn nhỏ. Lưu ý, bạn cần nhẹ tay để tránh làm rách lá chuối.
Để lá chuối mềm hơn khi gói, bạn bắc một nồi nước có 1 muỗng cà phê muối, đun sôi, rồi cho lá chuối vào chần sơ qua và vớt ra ngay.
Cuối cùng, bạn chuẩn bị thịt ba chỉ bằng cách rửa sạch và cắt thành những miếng dài khoảng 10-12cm, mỗi miếng có chiều ngang 2cm. Cho thịt vào tô lớn, thêm 4g hạt nêm, 1g hạt tiêu, trộn đều và ướp trong khoảng 30 phút để gia vị thấm vào thịt.
3. Gói và luộc bánh tét
3.1. Gói bánh tét
Để gói bánh tét chuẩn vị, bước đầu tiên là trải lá chuối lên một mặt phẳng sạch như mâm, khay hoặc bàn. Xếp hai miếng lá chuối cạnh nhau, giữ nguyên hình dạng tàu lá ban đầu, rồi đặt thêm một miếng lá chuối nữa ở giữa để tạo thành một lớp nền vững chắc.
Tiếp theo, cho 200g gạo nếp vào giữa các lớp lá chuối, dàn đều theo chiều ngang. Sau đó, bạn cho thêm 100g đậu xanh lên trên lớp gạo nếp. Lớp đậu xanh phải mỏng hơn lớp gạo và được đặt gọn gàng trong lòng lớp gạo.
Khi lớp đậu xanh đã hoàn chỉnh, bạn tiếp tục đặt một miếng thịt ba chỉ đã ướp gia vị lên trên lớp đậu xanh làm nhân. Tiếp đến, cho thêm một lớp đậu xanh 100g và một lớp gạo nếp 200g phủ lên trên. Lưu ý, lớp gạo nếp phải phủ kín toàn bộ phần nhân đậu xanh và thịt.
Để cố định hình dáng bánh, bạn gói lớp lá chuối ở giữa và cuộn chặt lại. Sau đó, dùng hai lớp lá chuối bên ngoài để tiếp tục cuộn và gấp hai mép bánh thật chắc tay, tạo thành một chiếc bánh vuông vức, đẹp mắt.
Cuối cùng, dùng lạt tre buộc cố định bánh theo chiều dọc và ngang, đảm bảo bánh được gói chặt và chắc chắn. Với các bước gói bánh tỉ mỉ này, bạn đã hoàn thành một chiếc bánh tét chuẩn vị, sẵn sàng cho dịp Tết Nguyên Đán.
3.2. Luộc bánh tét
Sau khi hoàn thành công đoạn gói bánh, bạn bắt đầu nấu bánh tét bằng cách xếp một lớp lá chuối xuống đáy nồi lớn để tạo thành lớp lót, sau đó xếp bánh tét vào nồi theo chiều dọc. Tiếp theo, đổ nước ngập bánh và bắt đầu quá trình luộc. Để bánh tét chín đều và mềm mịn, bạn cần luộc liên tục trong khoảng 8 tiếng.
Khi nước trong nồi bắt đầu sôi, hạ lửa xuống mức vừa phải và tiếp tục luộc bánh để đảm bảo nhiệt độ ổn định, giúp bánh chín đều từ trong ra ngoài mà không bị vỡ hay nứt. Sau khi thời gian luộc đã hoàn tất, vớt bánh ra ngoài, để bánh ráo nước và nguội dần. Quá trình này không chỉ giúp bánh giữ được độ mềm mà còn đảm bảo hương vị bánh tét trọn vẹn nhất khi thưởng thức.
4. Mẹo giúp bánh tét mềm, dẻo, và có màu xanh bắt mắt
Để bánh tét sau khi luộc có độ mềm dẻo, màu xanh hấp dẫn, người làm có thể áp dụng một số bí quyết đơn giản nhưng hiệu quả sau đây.
- Trong quá trình luộc, sau khoảng 1,5 đến 2 tiếng, bạn nên vớt bánh ra, trở ngược đầu bánh rồi tiếp tục luộc để bánh chín đều từ trong ra ngoài.
- Một mẹo khác là trong nửa thời gian nấu, bạn có thể vớt bánh ra, rửa qua với nước lạnh, thay nước trong nồi rồi đặt bánh vào tiếp tục luộc, giúp bánh giữ được độ dẻo và màu sắc tươi sáng.
- Bên cạnh đó, trong suốt quá trình nấu, việc thường xuyên châm thêm nước là điều cần thiết để đảm bảo nồi bánh không bị cạn nước, giúp bánh chín đều và không bị khô.
- Cuối cùng, sau khi bánh chín, vớt bánh ra, rửa qua nước lạnh và dùng tay lăn tròn để bánh có hình dáng đẹp mắt, hoàn thiện món ăn truyền thống này.
=> Xem thêm: Mâm ngũ quả ngày tết thường có những gì?
5. Mẹo bảo quản bánh tét được lâu
Bánh tét, món ăn không thể thiếu trong dịp Tết cổ truyền, tuy rất thơm ngon nhưng lại dễ bị ôi thiu nếu không được bảo quản đúng cách. Tuy nhiên, việc bảo quản bánh tét lâu dài không phải là điều quá khó khăn. Sau đây sẽ là vài gợi ý giúp bạn có thể bảo quản bánh tét trong nhiều ngày:
- Khi bánh tét vừa được vớt ra khỏi nồi còn nóng, bạn nên treo bánh ở nơi thoáng mát cho đến khi bánh nguội hẳn. Lưu ý không nên cho bánh vào tủ lạnh hoặc túi kín ngay lập tức, vì như vậy sẽ tạo điều kiện cho bánh bị hầm hơi, nhanh chóng hư hỏng.
- Nếu bảo quản ở nhiệt độ phòng, bánh tét có thể giữ được tươi ngon trong vòng 2-3 ngày. Để lâu hơn, bạn có thể cho bánh vào tủ lạnh và khi dùng, chỉ cần hấp lại hoặc chiên để bánh dẻo và thơm như mới.
- Để bảo quản bánh tét trong thời gian dài hơn, một phương pháp hiệu quả là cho bánh vào ngăn đá tủ lạnh. Khi cần dùng, bạn chỉ cần rã đông ở nhiệt độ thường. Cách này giúp bánh tét có thể sử dụng trong khoảng 15 ngày mà vẫn giữ được chất lượng.
- Ngoài ra, một trong những cách bảo quản bánh tét lâu dài và hiệu quả nhất chính là hút chân không. Phương pháp này không chỉ giúp bánh giữ được độ tươi ngon mà còn hạn chế tối đa sự xâm nhập của vi khuẩn, giúp bảo quản bánh lâu dài hơn.
=> Xem thêm: Quy trình làm bánh chưng ngày tết từ A đến Z
Làm bánh tét không phải là công việc đơn giản, nhưng với quy trình chi tiết và các mẹo nhỏ trong từng công đoạn, bạn hoàn toàn có thể tự tay làm ra những chiếc bánh tét thơm ngon, dẻo mềm cho gia đình trong dịp Tết. Chắc chắn, món bánh tét tự tay làm sẽ mang đến không khí Tết ấm cúng và đầy ý nghĩa, giúp gia đình bạn thêm phần gắn kết.
